organik atık ne demek?

Organik Atıklar

Organik atık, canlı organizmalardan kaynaklanan ve doğal süreçlerle parçalanabilen atık türüdür. Bu atıklar, bitkisel veya hayvansal kökenli olabilir ve genellikle karbon bazlı bileşikler içerir. Organik atıkların yönetimi, çevresel sürdürülebilirlik açısından kritik öneme sahiptir, çünkü yanlış yönetildiğinde çevre kirliliğine, sera gazı emisyonlarına ve halk sağlığı sorunlarına yol açabilir.

İçindekiler

1. Tanım ve Kaynaklar

Organik atık, doğada bulunan ve canlı organizmaların kalıntılarından veya yan ürünlerinden oluşan atıklardır. Başlıca kaynakları şunlardır:

Evsel Organik Atıklar: Mutfak atıkları (sebze ve meyve artıkları, yemek artıkları, ekmek, kahve telvesi vb.), bahçe atıkları (çim, yaprak, dal budak vb.)
Tarımsal Organik Atıklar: Bitkisel üretim artıkları (sap, saman, kök, yaprak vb.), hayvansal üretim atıkları (hayvan gübresi, kesimhane atıkları vb.)
Endüstriyel Organik Atıklar: Gıda işleme tesisleri atıkları, kağıt fabrikası atıkları, tekstil fabrikası atıkları, içecek endüstrisi atıkları vb.
Orman Atıkları: Ağaç kabukları, talaş, orman yangınlarından kalan küller vb.
Atık Su Arıtma Tesisleri Çamuru: Biyolojik arıtma sonucu oluşan çamur (arıtma çamuru).

2. Organik Atık Türleri

Organik atıklar, yapılarına ve özelliklerine göre farklı türlere ayrılabilir:

Kolay Parçalanabilen Organik Atıklar: Mutfak atıkları, taze bahçe atıkları gibi hızla ayrışabilen atıklardır.
Zor Parçalanabilen Organik Atıklar: Odun, dal, yaprak gibi daha yavaş ayrışan atıklardır.
Azotça Zengin Organik Atıklar: Hayvan gübresi, baklagil bitkilerinin artıkları gibi azot içeriği yüksek atıklardır.
Karbonca Zengin Organik Atıklar: Saman, talaş, kağıt gibi karbon içeriği yüksek atıklardır.

3. Organik Atıkların Çevresel Etkileri

Organik atıkların kontrolsüz bir şekilde doğaya bırakılması veya uygunsuz depolanması ciddi çevresel sorunlara yol açabilir:

Toprak Kirliliği: Organik atıkların ayrışması sonucu ortaya çıkan sızıntı suları (şerbet) toprağı kirletebilir ve bitki örtüsüne zarar verebilir.
Su Kirliliği: Sızıntı suları yer altı ve yer üstü sularına karışarak su kaynaklarını kirletebilir.
Hava Kirliliği: Organik atıkların ayrışması sonucu metan (CH4) ve karbondioksit (CO2) gibi sera gazları atmosfere salınır ve küresel ısınmaya katkıda bulunur. Ayrıca, kötü kokular yayılabilir.
Halk Sağlığı Sorunları: Organik atıklar, sinek, fare gibi zararlı vektörlerin üremesi için uygun ortam oluşturur ve hastalıkların yayılmasına neden olabilir.

4. Organik Atık Yönetimi

Organik atık yönetimi, atıkların çevreye zarar vermeden toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertaraf edilmesini kapsayan bir süreçtir. Etkili bir organik atık yönetimi, doğal kaynakların korunmasına, enerji üretimine ve toprak verimliliğinin artırılmasına katkıda bulunabilir. Başlıca organik atık yönetimi yöntemleri şunlardır:

Kompostlama

Kompostlama, organik atıkların kontrollü koşullarda ayrıştırılarak humusa benzer bir madde olan komposta dönüştürülmesi işlemidir. Kompost, toprak iyileştirici olarak kullanılabilir ve bitki beslenmesini destekler. Evsel ölçekte veya endüstriyel ölçekte yapılabilir.
Biyogaz Üretimi

Biyogaz üretimi, organik atıkların oksijensiz ortamda (anaerobik) ayrıştırılması sonucu metan ve karbondioksit içeren bir gaz karışımı olan biyogaz'ın elde edilmesidir. Biyogaz, enerji üretimi (ısıtma, elektrik üretimi) için kullanılabilir. Ayrıca, anaerobik sindirim sonucu elde edilen sindirilmiş (digestate) madde, gübre olarak kullanılabilir.
Solucan Gübresi (Vermikompost)

Solucan gübresi (vermikompost), organik atıkların solucanlar tarafından sindirilerek yüksek kaliteli bir gübreye dönüştürülmesi işlemidir. Solucan gübresi, bitki büyümesini teşvik eder, toprak yapısını iyileştirir ve su tutma kapasitesini artırır.
Hayvan Yemi Olarak Kullanım

Bazı organik atıklar (örneğin, gıda işleme atıkları), uygun şekilde işlendikten sonra hayvan yemi olarak kullanılabilir. Bu, atıkların değerlendirilmesine ve yem maliyetlerinin düşürülmesine yardımcı olur. Ancak, bu yöntemde hayvan sağlığı ve gıda güvenliği konularına dikkat edilmelidir.

5. Organik Atıkların Geri Dönüşümü ve Değerlendirilmesi

Organik atıkların geri dönüşümü ve değerlendirilmesi, atıkların ham madde veya enerji kaynağı olarak kullanılması anlamına gelir. Bu, doğal kaynakların korunmasına, atık depolama alanlarının doluluk oranının azaltılmasına ve sera gazı emisyonlarının düşürülmesine katkıda bulunur. Kompostlama, biyogaz üretimi ve solucan gübresi (vermikompost) gibi yöntemler, organik atıkların geri dönüştürülerek değerli ürünlere dönüştürülmesini sağlar.

6. Organik Atıkların Azaltılması

Organik atıkların azaltılması, atık oluşumunu kaynağında önlemeyi veya azaltmayı amaçlayan bir stratejidir. Bu, gıda israfının önlenmesi, ambalaj kullanımının azaltılması, bilinçli tüketim alışkanlıklarının geliştirilmesi ve organik atıkların ayrı toplanması gibi önlemlerle sağlanabilir.

7. Türkiye'de Organik Atık Yönetimi

Türkiye'de organik atık yönetimi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalarla geliştirilmektedir. Özellikle belediyeler, evsel organik atıkların toplanması, ayrıştırılması ve işlenmesi konusunda önemli rol oynamaktadır. Kompostlama tesislerinin kurulması, biyogaz üretiminin teşvik edilmesi ve organik tarımın desteklenmesi gibi uygulamalar, organik atık yönetimi stratejilerinin bir parçasıdır.

8. Uluslararası Düzenlemeler ve Anlaşmalar

Organik atık yönetimi, uluslararası düzeyde de çeşitli düzenlemeler ve anlaşmalarla desteklenmektedir. Avrupa Birliği Atık Çerçeve Direktifi, atık hiyerarşisi (önleme, yeniden kullanım, geri dönüşüm, enerji geri kazanımı, bertaraf) ilkesini benimsemekte ve üye ülkeleri atık yönetiminde daha sürdürülebilir yaklaşımlar benimsemeye teşvik etmektedir. Ayrıca, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) arasında yer alan "Sorumlu Üretim ve Tüketim" hedefi, atık miktarının azaltılması ve atıkların etkin bir şekilde yönetilmesi konularına odaklanmaktadır.